Zapalenie oskrzeli u dzieci

Zapalenie oskrzeli to proces zapalny obejmujący oskrzela, niezajmujący jednak płuc. W znacznej większości przypadków za jego rozwój odpowiadają wirusy, takie jak adenowirusy, rhinowirusy, RS- wirusy, wirusy grypy czy paragrypy. Wirusy te powodują najczęściej przeziębienie, ale niekiedy objawy obejmują również drogi oddechowe i rozwija się właśnie zapalenie oskrzeli. Ponadto, zapalenie oskrzeli może się rozwinąć jako powikłanie po przebytym przeziębieniu. Znacznie rzadziej dochodzi do zakażenia bakteryjnego (mniej niż 10% wszystkich zakażeń). Podobnie jak w przypadku wirusów wywołujących przeziębienie do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt bezpośredni i pośredni. Należy zatem pamiętać o zachowaniu zasad higieny, myciu rąk oraz unikaniu dużych skupisk ludzkich, szczególnie w okresie zwiększonej zachorowalności na infekcje wirusowe. Patogeny, które dostały się za pomocą górnych dróg oddechowych do organizmu wnikają do komórek nabłonka dróg oddechowych, namnażają się w nich i powodują ich uszkodzenie. Zajęty nabłonek traci zdolność prawidłowego pełnienia swojej funkcji. Często rozwija się także reakcja zapalna, a we krwi zaczynają krążyć jej mediatory i dochodzi do rozwoju objawów uogólnionych, takich jak gorączka.

Objawy ostrego zapalenia oskrzeli to:

• Kaszel- jest to najczęstszy objaw występujący u dzieci, z jakim rodzice zgłaszają się do pediatry. Zwykle niepokoi ich dokuczliwy i silny charakter kaszlu. Kaszel w trakcie trwania choroby ewoluuje- najpierw jest suchy a po pewnym czasie staje się produktywny, dzieci wykrztuszają wydzielinę śluzowo-ropną
• Odkrztuszanie wydzieliny
• Gorączka
• Świszczący oddech – objaw obturacji oskrzeli, u najmłodszych dzieci i niemowląt występuje oddech spłycony, tzw. sapka
• Bóle mięśni i stawów

W zależności od drobnoustroju wywołującego infekcję mogą pojawić się również objawy z innych układów, takie jak biegunka, zapalenie spojówek czy zapalenie błony śluzowej nosa i zatok.

Ze względu na fakt, że znaczna większość ostrych zapaleń oskrzeli, bo aż około 90%, wywoływanych jest przez wirusy, w ich leczeniu nie stosuje się rutynowo antybiotyku. Antybiotyki to substancje o działaniu przeciwbakteryjnym, nieaktywne wobec wirusów. Leczenie przyczynowe, czyli skierowane przeciwko konkretnemu drobnoustrojowi stosuje się w rzadkich przypadkach np. w krztuścu lub grypie.

W leczeniu w warunkach domowych stosuje się:

• leki przeciwgorączkowe,
• odpowiednie nawadnianie – jest to szczególnie istotne w okresie gorączki, kiedy organizm ma większe tendencje do odwadniania się. Ponadto, w trakcie infekcji dziecko wykonuje więcej oddechów na minutę , więc wytraca więcej pary wodnej z wydychanym powietrzem. Oznacza to, że wzrasta zapotrzebowanie organizmu na wodę, czyli dziecko powinno wypić więcej wody niż pije w okresie zdrowia. Woda rozrzedza wydzielinę i ułatwia jej usuwanie.
• leki mukolityczne - rozrzedzające i ułatwiające odkrztuszanie wydzieliny. Rodzice powinni zostać poinformowani, aby leki te stosować najpóźniej do godziny 16. W przeciwnym razie odkrztuszanie wydzieliny w godzinach wieczornych i nocnych uniemożliwi dziecku spokojny sen.
• leki sekretolityczne – ułatwiają usunięcie wydzieliny wskutek zwiększenia jej nawodnienia i objętości oraz zmniejszenia lepkości. Przypisywane jest im również działanie redukujące stan zapalny. Ze względu na swój mechanizm działania nie mają limitu czasowego, można je podawać dzieciom również w godzinach wieczornych.
• leki rozszerzające oskrzela – jeśli występują objawy obturacji oskrzeli, duszności, leki są wypisywane na receptę po konsultacji z pediatrą.
• odpowiednie warunki w domu. W pokoju, w którym dziecko przebywa powinny być spełnione warunki, które poprawiają przebieg infekcji. Musimy zadbać o: odpowiednią temperaturę pomieszczenia (w przedziale między 20 a 22°C), odpowiednią wilgotność (pomiędzy 40% a 70%) oraz o jakość powietrza czyli niski poziom zanieczyszczeń (w tym celu warto zakupić do domu oczyszczacz powietrza z filtrem HEPA).

Leki przeciwkaszlowe – chociaż łagodzą odruch kaszlu, ułatwiając np. przespanie dziecku nocy to jednak zatrzymują naturalne odkrztuszanie wydzieliny, przedłużając tym samym proces zdrowienia.

Wszystkie wymienione sposoby leczenia to postępowanie objawowe. W większości przypadków postępowanie przyczynowe nie jest konieczne, ponieważ choroba ustępuje samoistnie w ciągu około 7 dni. Dłużej mogą utrzymywać się objawy nadreaktywności oskrzeli, czyli kaszlu w kontakcie na przykład z zimnym powietrzem, jednak i one mijają po kilku tygodniach.